PROFIL BADAWCZY ZAKŁADU

Wieloaspektowe badania językoznawcze, retoryczne i translatologiczne tekstów mówionych i pisanych oraz ich komponentów w kontekście komunikacji kulturowej z perspektywy unilateralnej i porównawczej

Zakład Języka Niemieckiego jest najstarszym zakładem, w którym prowadzone są badania językoznawcze, działającym w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Pracami badawczymi w Zakładzie kierowali prof. Marian Adamus, a następnie prof. Norbert Morciniec, z którego inspiracji i dzięki podjętym, szerokim staraniom oferta naukowo-dydaktyczna Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego została w roku 1978 wzbogacona o wątek niderlandystyczny. Dla studentów otworzyło to możliwość równoczesnego realizowania dwóch pełnych toków studiów: germanistycznych i niderlandystycznych. Zaowocowało to w dalszej perspektywie utworzeniem w roku 1990 Katedry Języka, Literatury i Kultury Niderlandzkiej im. Erazma z Rotterdamu UWr. Jej założycielem i wieloletnim kierownikiem był współpracownik prof. Morcińca, prof. Stanisław Prędota. Po odejściu na emeryturę prof. Norberta Morcińca w roku 1995 kierownictwo Zakładu z rekomendacji ówczesnego Dyrektora Instytutu Filologii Germańskiej, prof. Eugeniusza Tomiczka, objęła prof. Iwona Bartoszewicz.

Z Zakładem Języka Niemieckiego strukturalnie i historycznie związane są:

Pracownia Fonetyki i Pracownia Skandynawistyki.

Pracownicy Zakładu Języka Niemieckiego angażują się w działania, związane z realizacją trzeciej misji Uniwersytetu, której beneficjentem są osoby, pragnące zdobyć lub poszerzyć swoją wiedzę i kompetencje w różnych zakresach. Działania te prowadzone są w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Nauki. Ponadto w Zakładacie zorganizowano i od kilku lat są prowadzone kursy języka niemieckiego, dające możliwość uzyskania certyfikatu znajomości języka na różnych poziomach (egzaminy TELC).

Zakres i cel badań prowadzonych w Zakładzie Języka Niemieckiego:

Badania szczegółowe z zakresu badań systemowych, fonetyki, fonologii, retoryki jako obszaru integrującego i opisującego różnorodność działań komunikacyjnych, popkultury, językoznawstwa klasycznego, a w szczególności dialektologii, socjolektów, pragmatyki języka naturalnego, onomastyki w zakresie propriów i apelatywów; Leksyka specjalistyczna, lingwistyka języków specjalistycznych, terminografia, semantyka leksykalna, historia pojęć i słów, dydaktyka języka, lingwistyka kwantytatywna, kulinarystyka.

Szczegółowe zakresy badań:

• opis, analiza i polikonfrontatywne, wieloaspektowe, interdyscyplinarne badanie tekstów mówionych i pisanych w odmianach języka ogólnego oraz ich składowych w kontekście komunikacji kulturowej z perspektywy unilateralnej i porównawczej ze szczególnym uwzględnieniem komponentu praktycznego
• propozycja metody fenomenologicznej dla badań nad przekładem tekstu, w tym tekstu literackiego i jego rozmaitych intersemiotycznych tłumaczeń
• tekst i dyskurs jako obiekt badań interdyscyplinarnych ze szczególnie mocnym komponentem językoznawczym w sensie badań nad strukturą i funkcją struktur w obrębie podsystemów składniowo-komunikacyjnych
• badania porównawcze komponentów systemu języka (prozodia, morfoskładnia, leksyka, struktura tekstu) niemieckiego i innych języków w kontekście poszukiwania reguł nadrzędnych oraz adekwatnych/skutecznych narzędzi analitycznych
• retoryka a językoznawstwo – próba określenia płaszczyzn przenikania
• badanie struktur o charakterze perswazyjnym w szczególności w komunikacji politycznej
• kultura popularna a retoryka
• dialekty autochtonów i dialekty ludności napływowej na Dolnym Śląsku – plastyczność i otwartość wspólnot komunikacyjnych a ich suwerenność tożsamościowa i kulturowa
• język sportu – zarys problematyki w ujęciu porównawczym
• kontynentalna filozofia języka
• filozofia w filologii
• metodologia badań humanistycznych
• komunikacja masowa
• fonetyka i fonologia (m.in. opisy języka niemieckiego i polskiego, analizy porównawcze, spółgłoski oraz grupy spółgłoskowe, badania prozodii różnych gatunków tekstu, fonetyka eksperymentalna, fonodydaktyka, morfofonologia i morfofonetyka, socjofonetyka)
• wymowa polska jako obca
• dialektologia i geolingwistyka (m.in. badanie wysp językowych, dialekty śląskie języka niemieckiego i polskiego, dialekt w tekstach literackich)
• krajobraz językowy i polityka językowa
• język sportu

Wykorzystanie wyników badań w dydaktyce:

Wyniki badań są wykorzystywane w kształceniu w zakresie lingwistyki języka niemieckiego w ujęciu kontrastywnym, socjolektów i języków specjalistycznych np. w ramach studiów realizowanych w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Odbywa się to przez wprowadzenie do oferty tematycznej seminariów licencjackich i magisterskich elementów szerokiego zakresu prac badawczych, prowadzonych przez pracowników Zakładu Języka Niemieckiego.

Organizacja i współorganizacja konferencji naukowych, udział w komitetach redakcyjnych czasopism i tomów zbiorowych:

• Organizowanie językoznawczej części Kongresów Germanistyki Wrocławskiej;
• Zorganizowanie w roku 2018 pierwszej, krajowej, interdyscyplinarnej konferencji pt. „Retoryka a komunikacja. Jak używamy i nadużywamy zasad ars rhetorica?”
• Zainicjowanie i współorganizowanie z Zakładem Lingwistyki Stosowanej serii konferencji tematycznych pod nazwą Linguistische Treffen in Wrocław. W założeniu spotkania powinny się odbywać co dwa lata (od roku 2006).
  • Tematy dotychczas przeprowadzonych konferencji:
    • Fundamenta linguisticae
    • Linguistica et res cotidianae
    • Germanistische Linguistik extra muros: Inspirationen, Aufgaben Aufforderungen
    • Germanistische Linguistik im interdisziplinären Gefüge
    • Im Anfang war das Wort
    • Phrasenstrukturen und -interpretationen im Gebrauch
    • Grenzen der Sprache, Grenzen der Sprachwissenschaft
  • (Współ-) Redakcja tomów czasopism naukowych Germanica Wratislaviensia (do 2018), Linguistische Treffen in Wrocław, Studia Translatorica i Studia Linguistica:
    • Błachut Edyta / Cirko Lesław / Tworek Artur, Studia Linguistica XXXV, Wrocław 2016 (= Acta Universitatis Wratisalviensis No 3746).
    • BARTOSZEWICZ Iwona, SZCZĘK Joanna, TWOREK Artur (red.), Phrasenstrukturen und -interpretationen im Gebrauch III (= Linguistische Treffen in Wrocław, vol. 12), Wrocław/Dresden (ATUT/Neisse Verlag), 2016.

Najważniejsze osiągnięcia naukowe:

• Unikatowe i wyjątkowo cenne przedsięwzięcie naukowe w ramach IV Kongresu Germanistyki Wrocławskiej (październik 2016 r.), którym był interdyscyplinarny panel poświęcony zagadnieniu dyskursu z udziałem wiodących badaczy zajmujących się tym zakresem tematycznym a reprezentujących różne punkty widzenia zagadnienia dyskursu (definicja, struktura, zakres użycia pojęcia podstawowego i pojęć pokrewnych, rola i struktura badań językoznawczych w tym zakresie). W ten sposób uzyskano szeroką panoramę zagadnienia z punktu widzenia filologii w jej części językoznawczej. Efektem jest publikacja wyników dyskusji oraz prezentacji zagadnienia z różnych perspektyw.
• Publikacja monografii dr Marceliny Kałasznik: Das Wortfeld. Bezeichnungen für bekannte Persönlichkeiten im Fokus der linguistischen Forschung. Eine kontrastive polnisch-deutsche Studie
• Publikacja monografii dr dr Rafała Jakiela: Jakiel, Rafał (2020). Onomastykon jako element mimetycznych konstruktów Narnii i Śródziemia z perspektywy translatorycznej (=Band 7 / Tom 7. Breslauer Studien zur Medienlinguistik / Wrocławskie Studia z Lingwistyki Mediów). Wrocław. ATUT / Neisse Verlag
• Liczne i znaczące artykuły naukowe w krajowych, międzynarodowych i zagranicznych czasopismach i tomach zbiorowych.

KIEROWNIK

PRACOWNICY